Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü öncülüğünde, her yıl hasat mevsimiyle beraber, özellikle ceviziyle ön plana çıkan şehirlerde ‘‘Ulusal Ceviz Çalıştayı’’ düzenler. İl Tarım Müdürlükleri ile ortaklaşa organize edilen bu çalıştayın amacı cevizle ilgili yapılan son araştırmalar, yeni üretim teknikleri ve yetiştiricilikle ilgili genel sorunları tartışmaktır.

Ceviz konusunda çalışan araştırıcılar olarak hep birlikte katıldığımız, bu sene 29-30 Eylül’de on dördüncüsü düzenlenen ‘‘Ulusal Ceviz Çalıştayı’’ Denizli ilinde iki gün boyunca yapılan panel ve teknik gezinin ardından kısa bir Pamukkale turu ile sona erdi. Her çalıştayın sonunda gelecek yıl toplantının nerede yapılacağı oylama ile belirlenir. 15. Çalıştayın ev sahibi olarak Çorum veya Van ilinin adı ön plana çıkınca, katılımcılarında yoğun isteğiyle, gelecek yıl toplantının önemli bir ceviz ağacı varlığına sahip olan Van’ da yapılması kararlaştırıldı.

Cevizle ilgili çalışan birçok akademisyene, araştırmacıya ve üreticiye böylece ev sahipliği yapacak olan ilimizde, yoğun ceviz popülasyonu bulunan Bitlis ve Hakkâri illerinden de katılım olması bekleniyor. İstatistiklere göre 13 bin tonu aşan kabuklu ceviz üretimiyle Hakkâri ülkemizde 1. sırada yer alıyor. Yine istatistiklere göre Van da 5 bin tonu aşan üretimiyle ilk sıralarda yer almakta. Gerçek rakamlar bu istatistiklerin çok çok altında olsa da, özellikle Bahçesaray’da 100 bini aşkın ceviz ağacının bulunduğunu biliyoruz. Yine Çatak, Gevaş, Erciş ve Edremit’te de yoğun bir ceviz varlığına sahibiz. İşte tam da bu noktada böylesi bir çalıştayın Van için önemi ortaya çıkıyor…

Anadolu’nun her yerinde ceviz ağacına rastlanır. 9,5 Milyonu aşkın ceviz ağacı varlığına sahibiz. Bu olağanüstü ağaç varlığımızla dünyada ön sıralarda bulunmamıza karşılık 180 bin tona yakın üretim miktarıyla maalesef ithalatçı konumundayız. Oysa bizim yarımız kadar ağaç varlığı olmayan bir Fransa, Avrupa ceviz piyasasını elinde bulunduruyor.

Aslında ilimiz küçük bir Türkiye örneği olarak karşımızda duruyor. Çok önemli bir ağaç varlığına sahip olmasına rağmen üretim miktarı son derece düşüktür. Bunun temel nedeni verimsizliktir. Çünkü doğal yayılış gösteren ceviz ağaçlarımızın her biri tohumdan yetişmiş, kendiliğinden çıkmış yerli tiplerden yani aşısız ceviz ağaçlarından üretim yapıldığından ne yazık ki verim ve kalite hiçbir şekilde artırılamamaktadır. Öncelikle Van’da yapılacak planlı bir ıslah çalışmasıyla bu durum aşılabilir. Daha önceki yazılarımda bu konuyla ilgili neler yapılabileceğini yazdığımdan tekrar aynı konuya girmeyeceğim. Bu sorun temel olarak ülkesel çapta ele alınması gereken kapsamlı bir konudur.

Bir ceviz araştırıcısı olarak kendi memleketimde bu çalıştaya hem ev sahibi hem de panelist olarak katılacağımdan dolayı şimdiden çok heyecanlıyım. Dilerim Ceviz Çalıştayı, bölgenin bu stratejik ürünü için ıslah ve yetiştiricilik adına ufuk açıcı bir toplantıya dönüşür.

Diğer ilgi çekici bir not olarak ta size şunları aktarabilirim; Cevizde araştırma yapan birçok akademisyenin yolu ilginç bir şekilde Van’la kesişmiştir. Örneğin Türkiye’nin

ceviz deyince akla gelen en önemli iki Profesörü Seyit Mehmet Şen ve Yaşar Akça Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi çıkışlıdır. Yine Prof. Dr. Ekmel Tekintaş, Tagem Sert Kabuklu Meyveler Koordinatörü Dr. Haydar Kurt ve bendeniz Van YYÜ çıkışlıyız. Bu çalıştayda hepimiz ilk defa bir arada Van’da toplanıp Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nden cevizle ilgili önemli çalışmalara imza atan Prof. Dr Ahmet Kazankaya, Doç Dr. Ferhat Muratoğlu, Doç. Dr. Muttalip Gündoğdu ve Dr. Adnan Yaviç’le ve İl Müdürlüğünden meslektaşlarımızla da bir araya gelme şansını yakalayacağız. Ayrıca ‘‘Umutlar Okulda Cevizle Yeşersin’’ projesine hayat veren değerli hocalarımızla ve emeği geçen kişilerle bir değerlendirme yapma fırsatı bulacağız.

Öte yandan Çalıştay boyunca, başka şehirlerden gelen katılımcı ve ziyaretçiler sayesinde kısa süreli de olsa, kentin akademik ve sosyo- kültürel yaşantısına hareket gelecektir. Bu tür organizasyonları, farklı yöre ve kültürden insanları bir araya getirmesi, bunlar arasında iletişim kurulmasına ve kültürel paylaşımlar gerçekleştirilmesine yardımcı olması bakımından da değerlendirebiliriz. Katılımcı ve ziyaretçilerin konaklama, yeme, içme gibi temel ihtiyaçlarını toplantının düzenlendiği ilde karşılama zorunluluğu, o bölgede faaliyet gösteren birçok işletmenin hareketlenmesi anlamına da gelecektir. Ayrıca bölge halkı, en az iki günlük olarak planlanan çalıştay dönemi boyunca gerçekleştirilen akademik, sosyal ve kültürel aktivitelere katılma şansını da elde edecektir.

Organizasyonun iyi planlanması gerekmektedir. Konsept olarak ilk gün cevizle ilgili çağrılı bildirilere, konuşmalara ve araştırma çalışmalarına yer verilirken, son oturumda da serbest kürsüyle söz isteyen tüm üretici ve katılımcılara mikrofon uzatılmaktadır. İkinci gün ise teknik gezi ile örnek bir ceviz bahçesi gezisi tertiplenir. Farklı bir yöreye ayak basan insanların, o bölgeyi gezmeden, yemeklerini tatmadan evine dönmeyeceğini düşündüğümüzde çalıştayın belki de bir üçüncü günü olarak turistik bir gezi eklenebilir. Böylece Denizli’de herkesin Van’ı görme arzusuyla 15. toplantının Van’da yaptırılmasının diğer amacı da yerini bulmuş olur…